Klimaat van België

September kan als eerste maand van de meteorologische herfst nog voor een mooie nazomer zorgen. Daarnaast zijn er ook jaren dat het gure herfstweer meteen toeslaat.

Temperatuur

De normale maandelijkse waarden van de maximumtemperatuur liggen, afhankelijk van de plaats, tussen 16,5°C en 20°C, en die voor de minimumtemperatuur liggen tussen 6,5°C en 11°C. In Ukkel begint de daling van de temperaturen zich af te tekenen: de normale gemiddelde dagtemperaturen liggen in het begin van de maand nog rond 16°C maar aan het eind van de maand nog slechts rond 13,5°C.

De hoogste gemiddelde maandtemperatuur in Brussel-Ukkel werd gemeten in 2006 (18,4°C), terwijl de koudste gemiddelde maandtemperatuur dateert van 1912 (10,7°C). De warmste septemberdag was hier 4 september 1929 met een maximumtemperatuur van 34,9°C, terwijl het laagste minimum van 0,0°C op 24 september 1931 werd bereikt.

In België zijn temperaturen boven 30°C nog mogelijk tijdens de eerste decade en uitzonderlijk ook tijdens de tweede decade: in Ukkel was de laattijdigste tropische dag die van 13 september 2016 met 31,2°C. Andere tropische dagen in het begin van de maand: 3 september 1929 werd het 33,6°C in Wardin (Bastenaken), 5 september 1949 werd het 34,9°C in Gerdingen (Bree) en 8 september 1928 steeg het maximum nog tot 30,6°C in Oostende.

Op sommige plaatsen kan de maximumtemperatuur heel af en toe toch boven 30°C uitkomen tijdens de derde decade: op 21 september 2003 werd er een maximumtemperatuur van 30,4°C gemeten in Malèves-Sainte-Marie-Wastines (Perwijs).

Ook de minima kunnen nog hoog zijn. Op 1 september 2005 bleef de minimumtemperatuur steken op 20,9°C in Stembert (Verviers).

In Laag- en Midden-België kunnen vanaf deze maand de minima ook al in de buurt komen van het vriespunt en in de Kempen kan het uitzonderlijk al vriezen: op 16 september 1971 daalde de minimumtemperatuur tot 0,0°C in Melle en tot –3,2°C in Kleine-Brogel (Peer). In Rochefort noteerden we die dag al een minimum van –4,3°C en tijdens dezelfde maand waren er hier vier vorstdagen. Op 25 september 2003 daalde de minimumtemperatuur tot –3,2°C in Neidingen (Sankt Vith) en er werden hier gedurende deze maand vijf vorstdagen geregistreerd.

In het zuiden van ons land kan de eerste vorstdag al op het einde van augustus of begin september vallen: op 7 september 1985 daalde de minimumtemperatuur tot –1,6°C in Sankt Vith. Zeer lage maxima kunnen ook al voorkomen. Op 27 september 1936 werd het niet warmer dan 4,4°C op Baraque Michel (Jalhay).

Ten slotte kan het temperatuurverschil tijdens een dag ook nog groot zijn: op 3 september 2004 werd er ’s morgens een minimum geregistreerd van 0,2°C in Eigenbrakel, terwijl die dag het maximum tot 26,6°C steeg.

Hoewel september gemiddeld kouder is dan augustus, kan het toch voor komen dat de gemiddelde temperatuur van september hoger ligt. In 2006 lag die zelfs 2,1°C boven het gemiddelde van augustus!

Neerslag

De normale neerslaghoeveelheid in ons land ligt tussen 60 en 120 mm, afhankelijk van de plaats. In Ukkel valt er deze maand gemiddeld 68,9 mm. We kenden in Brussel-Ukkel 1895 de droogste septembermaand met slechts 2,0 mm neerslag in drie dagen. In 2001 bereikte de neerslaghoeveelheid de recordwaarde van 199,4 mm.

De dagelijkse neerslagtotalen kunnen hoog zijn: zo viel er in Stavelot tijdens een onweer op 1 september 1987 in minder dan drie uur tijd 98,5 mm neerslag. We vermelden ook nog de stortbuien die vielen op 13 en 14 september 1998 in een strook tussen het Antwerpse en de Hoge Venen. De ochtend van de 14de werden op veel plaatsen dagtotalen van meer dan 100 mm gemeten (de grootste hoeveelheid werd in Wijnegem geregistreerd: 146,8 mm). In Hives (La Roche-en-Ardenne) viel er tijdens een onweer op 10 september 2005 in totaal 144 mm neerslag en in Geraardsbergen viel er tijdens een onweerachtige dag op 22 september 1949 in totaal 143,7 mm.

Daarnaast kunnen er ook lange droge periodes voorkomen. Tussen 10 augustus en 8 september 1914 viel er slechts 7 mm neerslag in Ukkel en op 21 september 1959 kwam er in Ukkel een einde aan een periode van 30 opeenvolgende dagen zonder neerslag. Daarmee kwam er echter nog geen einde aan de droogte, want nadat er 4,7 mm neerslag was gevallen op 2 dagen tijd, volgde er nog een periode van 17 dagen zonder neerslag.

Op 19 september 1952 bestond de neerslag in de Hoge Venen reeds gedeeltelijk uit sneeuw. De vroegste sneeuwval in ons land werd echter opgetekend op 4 september 1925 op de Baraque Michel (Jalhay).

Andere variabelen en fenomenen

Het gemiddeld aantal onweersdagen is al fel gedaald tegenover de vorige vier maanden. Gemiddeld zijn er nog 7,8 dagen met onweersverschijnselen in het land.

In Ukkel schijnt de zon tijdens de maand september gemiddeld 143,1 uur. Deze waarde werd ruim overschreden in 1959, toen we konden genieten van 298,7 uren zon. In 2001 daarentegen scheen de zon slechts 65,4 uur. Gemiddeld één keer om de vijf jaar kent september een langere zonneschijnduur dan augustus.

Vooral tijdens de onweders kunnen er hoge windstoten worden genoteerd. Na analyse van de schade schatte men dat de maximale windstoten snelheden rond 144 km/u hadden bereikt in Verviers tijdens een onweer gedurende de nacht van 6 op 7 september 1949. Op 20 september 1982 werd Léglise getroffen door een hevige windhoos (een van de zwaarste van de 20^ste eeuw), die talrijke woningen verwoestte.