Klimaat van België

Tijdens deze tweede herfstmaand gaan de normale temperaturen sterk naar beneden en worden de dagen duidelijk korter.

Temperatuur

De normale maandelijkse waarden van de maximumtemperatuur liggen tussen 12°C op de hoogvlakten van de Ardennen en 15,5°C in Laag-België. Die van de minima liggen tussen 4,5°C en 8°C. In Ukkel bedragen de gemiddelde dagtemperaturen aan het begin van de maand nog ongeveer 14°C maar aan het eind van de maand nog slechts 9°C.

De gemiddeld warmste oktober in Brussel-Ukkel was die van 2001 met een gemiddelde temperatuur van 14,4°C. De gemiddeld koudste oktobermaand hier was die van 1881 met een gemiddelde temperatuur van 5,7°C. In Ukkel werd de hoogste temperatuur gemeten op 6 oktober 1921: het kwik steeg toen tot 27,8°C. De laagste temperatuur die hier in deze maand werd geregistreerd dateert dan weer van 28 oktober 1931 met een minimum van –6,8°C.

In ons land komen maxima van meer dan 25°C soms nog voor, vooral tijdens de eerste decade. Op 1 oktober 1959 steeg de temperatuur nog tot 26,9°C in Koksijde en op 10 oktober 1979 werd het nog 26,4°C warm in Virton. Ook op 1 en 2 oktober 2011 steeg de temperatuur in verschillende meetpunten tot boven 28°C. De hoogste temperatuur werd de 2^de geregistreerd in Roesbrugge (Poperinge) met 28,8°C. Zomerdagen zijn veel zeldzamer tijdens de tweede decade. Op 16 oktober 2017 registreerden we een maximum 25,7°C in Ukkel, de laattijdigste zomerdag sinds 1901.

Vanaf deze maand kan het overal in het land vriezen, ook aan de kust: op 26 oktober 1938 daalde de minimumtemperatuur tot –4,0°C in Oostende. In Ukkel viel de vroegste vorst op de 6^de van de maand: in 1912 werd er die dag een minimum genoteerd van –0,1°C en in 1936 een minimum van –0,6°C. Tijdens de laatste decades van oktober 1922, 1931, 1940 en 1950 werden in Ukkel minima genoteerd rond –5°C.

In de Ardense valleien komen negatieve minima regelmatiger voor en de gemiddelde datum van de eerste vorst valt er reeds eind september of begin oktober. Toch gebeurt het maar zelden dat de minima hier in oktober al onder –10°C zakken zoals op 28 oktober 1931, toen de temperatuur tot –10,9°C daalde in Tillet (Sainte-Ode) en op 25 oktober 2003, toen de temperatuur tot –10,1°C daalde in Neidingen (Sankt Vith).

In oktober doen ook de eerste winterse dagen hun intrede in ons land: op 30 oktober 1985 werd het niet warmer dan –0,9°C in Saint-Hubert.

Er kunnen zich ook grote verschillen voordoen tussen de minimum- en maximumtemperatuur: op 12 oktober 1990 begon de dag in Rochefort koud met een minimum van slechts –0,4°C. Na de middag steeg de maximumtemperatuur echter tot 25,4°C.

Neerslag

In ons land variëren de normale neerslaghoeveelheden tussen 60 mm en 130 mm, afhankelijk van de plaats. In Ukkel valt er gemiddeld 74,5 mm. In Brussel-Ukkel was de natste oktobermaand die van 1932 (227,1 mm) en de droogste die van 1975 (5,2 mm).

Ten gevolge van neerslag geassocieerd aan een klassieke storing viel er op 7 oktober 1982 in Botrange (Weismes) 156,0 mm regen in 24 uur, een hoeveelheid die bijna 45% meer bedraagt dan de normale maandelijkse hoeveelheid op die plaats! Op 27 oktober 1935 viel er ongeveer 165 mm neerslag in Bütgenbach en op 23 oktober 2010 viel er in totaal 88,5 mm neerslag in Houtave (Zuienkerke).

Daarnaast kunnen er ook lange droge periodes voorkomen. Op 14 oktober 1897 begon er in Ukkel een periode van 23 opeenvolgende dagen zonder neerslag, en tussen 19 september 1921 en 21 oktober 1921 viel er hier slechts 5,0 mm neerslag.

Ook in Midden-België kan er nu af en toe al sneeuw vallen. Sinds 1901 viel er in Ukkel tijdens een tiental jaren sneeuw (al dan niet met regen) tijdens deze maand. De vroegste datum is 15 oktober 1919. In 1926 en 1941 sneeuwde het hier zelfs gedurende 4 dagen. Op 30 oktober 1941 lag er een sneeuwtapijt van 5 cm in Ukkel.

In Zomergem (Lievegem) lag er op 24 oktober 1908 een uitzonderlijke sneeuwlaag van 13 cm. In de Hoge Venen registreert men de vroegtijdigste meetbare sneeuwlaag ’s avonds op 3 oktober 1994 met een sneeuwdikte van 1,5 cm in Mont-Rigi (Weismes).

Andere variabelen en fenomenen

Er komen in deze maand in het land nog gemiddeld zes dagen voor met onweersverschijnselen.

De dagen worden snel korter in de loop van deze maand: de normale zonneschijnduur in Ukkel bedraagt nog slechts 122,6 uur. Tijdens een “goede” maand oktober kan het aantal uren zonneschijn nog groter zijn dan 200 uur. De zonnigste oktobermaand was deze van 1965 met 225,7 uur. Als de maand “tegenvalt” kan het aantal uren zonneschijn veel lager uitvallen. De somberste oktobermaand was deze van 1998 met slechts 42,8 uur.

In oktober begint ook het seizoen van de winterstormen. Een van de hevigste in West-Europa tijdens de twintigste eeuw was die van 16 oktober 1987, met plaatselijk windsnelheden rond 200 km/u in Bretagne en in Engeland. Bij ons werd enkel het noorden van het land getroffen, met windsnelheden tot 130 km/u aan de kust. Op 17 oktober 1967 werd een windstoot gemeten met een snelheid van 147 km/u in Oostende en op 27 oktober 2002 bereikten de maximale windstoten snelheden tot 133 km/u in Middelkerke.