Ondanks de COVID-19 pandemie zal toch een Belgische wetenschappelijke expeditie plaatsvinden in het Belgische Prinses Elisabeth-onderzoeksstation op Antarctica (Zuidpool). Een eerste team vertrok donderdag 26 november 2020 vanuit Kaapstad in Zuid-Afrika naar Antarctica (uiteraard na een periode van quarantaine en met respect voor de veiligheidsmaatregelen). Het KMI is er betrokken bij verschillende wetenschappelijke projecten in samenwerking met het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA), de Université Libre de Bruxelles (ULB), de Katholieke Universiteit Leuven (KUL) en de Universiteit van Gent.
Dit jaar bereikte het gat in de ozonlaag een recordgrootte, hetgeen de absorptie van uv-stralen vermindert, wat op zijn beurt huid- en oogletsels kan veroorzaken indien ze onbeschermd blijven. Naar aanleiding van ons nieuwsbericht op onze website op 2 oktober 2020 (Gat in de ozonlaag boven Antarctica wordt opnieuw groter), is momenteel in november 2020 en dit t.o.v. van de voorgaande jaren een nieuw record bereikt zowel wat betreft de grootte van het ozongat (figuur 1 en 3) als de minimumtemperatuur in de stratosfeer (figuur 2) boven Antarctica. Deze recordwaarden zijn te wijten aan een zeer stabiele en langdurige vortex (weerfenomeen op een hoogte tussen ~ 10 en 50 km). Bovendien werden zeer lage ozonconcentraties gemeten voor een groot gebied van ongeveer 20 miljoen km² (zie figuur 3).
De voorspellingen voor de volgende dagen laten zien dat de grootte van het ozongat langzaam afneemt (figuur 3).
Figuur 1: Links: Simulatie van de ozonlaag met behulp van het model 'Copernicus Atmospheric Monitoring System (CAMS)', uitgedrukt in Dobson eenheden. Rechts: Vertical doorsnede ter hoogte van de Zuidpool. Waar zich normaal de hoogste concentraties situeren, vinden we nu de laagste concentraties (bron: Copernicus).
Figuur 2: Minimumtemperatuur op een hoogte van ongeveer 20 km (luchtdruk van 50 hPa) boven de poolcirkel.
Figuur 3: Evolutie van de grootte van het gat in de ozonlaag.
- Onze collega's Dr. Alexis Merlaud van het BIRA en Preben Van Overmeiren van de UGent zullen een Brewer spectrofotometer installeren die de totale hoeveelheid ozon in een welbepaalde atmosferische kolom zal meten evenals de uv-straling die het aardoppervlak bereikt.
- Er zal een instrument 'MAXDOAS' (multi-axis differential optical spectroscopy) worden geïnstalleerd, waarmee de atmosferische hoeveelheid van verschillende gassen die in zeer lage hoeveelheden aanwezig zijn, kan worden bepaald (zoals bijvoorbeeld ozon). Met dit instrument zal de laatste fase van dit enorme ozongat geregistreerd kunnen worden.
- Tot slot zullen onze twee collega's ook onderzoek verrichten in het kader van het CHASE-project (gefinancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid). Het doel van dit project is om de chemische samenstelling van atmosferische deeltjes, die op filters en in de sneeuw worden verzameld, te bestuderen, en om de aanwezigheid van vluchtige organische stoffen te onderzoeken.
Meer informatie:
- De website van 'Copernicus Atmospheric Monitoring Service' omtrent de ozonlaag: https://atmosphere.copernicus.eu/monitoring-ozone-layer
- Het project omtrent de invloed van deeltjes en wolken op het klimaat in Antarctica: www.aerocloud.be
- De activiteiten van de Prinses Elisabethbasis: www.antarcticstation.org
