2021 was het jaar van neerslagextremen en, in tegenstelling tot 2020, een jaar zonder hitterecords. Het voorbije jaar kan voor Ukkel* samengevat worden als een erg nat jaar. Ook andere regio’s van het land, zoals bijvoorbeeld grote delen van Wallonië tijdens de maand juli hadden te maken met overstromingen door overvloedige neerslag. Hoewel de gemiddelde jaartemperatuur voor Ukkel onder de normaalwaarde (voor de periode 1991-2020) ligt, valt 2021 voor Ukkel nog steeds in het lijstje van de 30 warmste jaren sinds het begin van de metingen in 1833. Wereldwijd eindigt 2021 in de top 10 van meest warme jaren.
Een nat jaar met extreme neerslag
2021 was een erg nat jaar. In Ukkel viel er het voorbije jaar (tot en met 23 december 2021) 1011,8 mm neerslag: één van de drie hoogst gemeten jaarlijkse neerslagtotalen sinds 1991. Ook voor andere delen van het land staat 2021 te boek als het jaar van neerslagextremen.
Midden juli werd de oostelijke helft van België getroffen door hevige regenval en zware overstromingen, waarbij 3-daagse neerslaghoeveelheden werden geregistreerd tot 300 mm. Zulke hoge neerslaghoeveelheden overtroffen veruit de historische waarnemingen en komen doorgaans om de 200 jaar of zelfs meer voor (zie figuur hieronder). Een internationaal team, waaronder wetenschappers van het KMI, onderzochten het verband tussen de klimaatverandering en de zware regenval van 14 en 15 juli in Noordwest-Europa. De studie besluit dat zowel de kans op als de intensiteit van dergelijke extreme neerslaggebeurtenis reeds is toegenomen als gevolg van de klimaatverandering en dat deze kans en intensiteit zullen blijven toenemen met de verdere opwarming van de aarde.
Links: verdeling van de 3-daagse neerslaghoeveelheid voor de periode 13 juli (8 CEST) tot 16 juli 2021(8 CEST); rechts: terugkeerperioden voor de neerslaghoeveelheden tijdens de periode 13 juli tot 16 juli 2021.
Een vrij fris jaar in de opwarmende trend
Op basis van de temperatuurverwachtingen t.e.m. 31 december, eindigt 2021 met een gemiddelde temperatuur van 10,7°C op de 26ste plaats in het lijstje met de 30 warmste jaren in Ukkel sinds het begin van de waarnemingen in 1833. 2021 is hiermee het eerste jaar met een gemiddelde jaartemperatuur onder de nieuwe normaalwaarde (11°C voor 1991-2020) en wellicht ook het koudste jaar sinds 2016. Het voorbije jaar was een jaar zonder hitterecords of hittegolven. Bovendien behaalde de maximumtemperatuur in Ukkel dit jaar geen enkele keer de 30°C of meer en staat hiermee de teller voor het aantal tropische dagen op 0.
De jaargemiddelde temperatuur in Ukkel neemt toe, van ongeveer 9°C aan het begin van de metingen in 1833 tot ongeveer 11°C nu. Er zijn jaren die er ook uitschieten. Zo was 1879 een heel koud jaar, of was vorig jaar 2020 met een gemiddelde jaartemperatuur van meer dan 12°C een heel warm jaar. Verder is het mogelijk dat er perioden van meerdere opeenvolgende jaren zijn waarbij de gemiddelde jaartemperatuur hetzij omhoog gaat, hetzij omlaag gaat. Om echter van een klimatologische trend te kunnen spreken, is er een voldoende lange periode nodig.
Trend in de jaargemiddelde temperatuur te Ukkel voor alle periodes van minstens 10 jaar tussen 1833 en 2021.
Om het belang van een voldoende lange periode bij klimatologische trends te illustreren, toont bovenstaande figuur de trend in de jaargemiddelde temperatuur in Ukkel voor een periode van minstens 10 jaar of meer (y-as) tussen 1833 en 2021 (x-as). Elk gekleurd puntje stemt overeen met de temperatuurtrend voor één periode, waarbij de waarde op de verticale as de duur is van de periode, de waarde op de horizontale as het laatste jaar is van de respectievelijke periode en de kleur van het puntje de waarde is van de lineaire trend. Zo geeft bijvoorbeeld, het punt (1950, 30) de trend over de periode 1921-1950. De top van de driehoek geeft de trend over de totale periode 1833-2021. Voor perioden korter dan 30 jaar, onder de grijze horizontale lijn, zien we zowel opwarming (rood) als afkoeling (blauw). Perioden langer dan 30 jaar laten bijna allemaal een opwarming zien. Bovendien is de opwarming voor deze langere perioden groter naarmate ze recenter zijn. Zo is voor de afgelopen 31 jaar (1991-2021) de opwarming +3,4 °C per 100 jaar.
*De waarnemingen en trends sinds 1833 verwijzen naar de gehomogeniseerde reeks van Brussel-Ukkel.
