Nieuwsbrief

Deze waarnemingsreeks gaat terug tot 1971 toen een zogenaamd Dobson instrument op regelmatige basis in gebruik werd genomen. In 1983 werden de metingen aangevuld met een geautomatiseerd Brewer instrument. Na de installatie van een tweede Brewer instrument (in 2001) werd, na een overlapperiode tot 2009, het manueel bediende Dobson instrument uit gebruik genomen. Sindsdien werken de beide Brewer instrumenten zij aan zij op het dak van het hoofdgebouw van het KMI. Dit dak diende evenwel vernieuwd te worden, en tevens kwam er extra isolatie en werden er zonnepanelen op geïnstalleerd. Daardoor moesten onze instrumenten tijdelijk verplaatst worden en werd er een nieuw platform aangelegd op het gerenoveerde dak. In oktober 2021 konden de instrumenten dan terug geplaatst worden op hun oorspronkelijke locatie (zie foto).

Het nieuwe platform biedt plaats aan vier instrumenten. Dit is noodzakelijk wanneer een ijking wordt uitgevoerd van de instrumenten, waarbij er ook een referentie-instrument naar dezelfde locatie gebracht wordt. Naast de twee toestellen die permanent in gebruik zijn in Ukkel heeft het KMI ook een instrument op Antarctica. Om de vier jaar komt dit terug naar Ukkel voor zo’n ijking. Het nieuwe platform biedt nu voldoende ruimte om comfortabel te kunnen werken met vier instrumenten tesamen.

De gegevens van de Brewer instrumenten worden gebruikt om de evolutie van de ozonlaag op lange termijn in het oog te houden. Dit is onder andere belangrijk om na te gaan of het protocol van Montreal voor de bescherming van de ozonlaag effectief gehandhaafd wordt. De figuur hierna toont de evolutie van de jaargemiddelden te Ukkel over de waarnemingsperiode. Naast de natuurlijke schommelingen zijn ook de invloed van enkele vulkaanuitbarstingen duidelijk zichtbaar. Tevens wordt de trend over verschillende periodes weergegeven. Die bedraagt -0.24% per jaar in de periode 1980-1996. De ozonafbraak in de stratosfeer is een gevolg van de aanwezigheid van chloorverbindingen in de atmosfeer op grote hoogte afkomstig van het gebruik van chloorfluorkoolwaterstoffen (Cfk’s). De concentratie daarvan in de atmosfeer piekte rond 1997 en nam daarna geleidelijk af, na het wereldwijd verbod op de productie van deze stoffen. Hierdoor kon de ozonlaag zich geleidelijk herstellen met +0.20% per jaar in de periode 1997-2021.

Het KMI verricht ook metingen op het Belgisch onderzoekstation Princess Elisabeth op Antarctica, waar het effect van de Cfk’s nog veel groter is met het jaarlijks weerkerend ozongat. Er zijn wel tekenen dat ook op Antarctica de situatie verbetert. Zolang er echter nog chloorverbindingen aanwezig zijn zal het ozongat nog weerkeren. Door de lange levensduur van deze producten in de atmosfeer zal een volledig herstel waarschijnlijk nog enkel decennia op zich laten wachten.

De metingen van de Brewer instrumenten worden verder gebruikt om de actuele uv-index te berekenen en publiek te maken. De uv-index is een maat voor de intensiteit van de uv-straling van de zon die het aardoppervlak bereikt en die potentieel gevaarlijk is voor onze gezondheid.

Meer informatie over de ozon- en uv-waarnemingen van het KMI zijn te vinden op de website van de onderzoeksgroep: https://ozone.meteo.be/